Người Việt tại Đức: Làm sao để thay đổi cách nhìn và nhận được sự tôn trọng từ người Đức

Ngày nay, nước Đức đang chào đón ngày càng nhiều người nhập cư từ khắp nơi trên thế giới. Tuy nhiên, có vẻ như chưa có một cộng đồng dân tộc nào thực sự tạo được ảnh hưởng tích cực và trở thành tấm gương để người Đức ngưỡng mộ và noi theo. Thực tế thường cho thấy điều ngược lại.

Những điểm mạnh và hạn chế của người Việt tại Đức

Người Việt chúng ta có nhiều điều để học hỏi từ nền văn minh và kỷ luật của người Đức. Tuy nhiên, đáng tiếc là không phải ai cũng tiếp thu những bài học quý giá đó.

Nhiều người Việt sang Đức chỉ đơn thuần tìm kiếm công việc và ổn định cuộc sống, chủ yếu làm những công việc chân tay như “đóng gạch”. Họ được hưởng lợi từ nền dân chủ của Đức nhưng lại không thực sự hiểu hoặc hành động theo đúng tinh thần dân chủ. Một số người vẫn giữ thói quen sinh hoạt Đảng phái mang tính hình thức, chỉ để thỏa mãn cái tôi và thể hiện sự oai phong. So với nhiều nhóm dân tộc khác đang sinh sống tại Đức, cộng đồng người Việt nhìn chung được đánh giá là chấp nhận được, không đến mức gây ra những ấn tượng tiêu cực nặng nề.

Đa số người Việt vốn dĩ thông minh, tháo vát và rất chăm chỉ. Tuy nhiên, sự chăm chỉ này thường chỉ thể hiện rõ khi họ làm việc vì lợi ích của bản thân. Khi làm thuê cho các công ty, nếu không có sự đôn đốc, kiểm tra thường xuyên, họ có thể không giữ được phong độ làm việc cao nhất. Bên cạnh đó, vẫn còn tồn tại những chiêu trò tinh ranh, ngầm và thiếu minh bạch trong cách làm việc của một bộ phận không nhỏ người Việt.

Nhiều người Việt có sự khôn ngoan nhưng lại thiếu đi sự khéo léo, tinh tế. Họ có thể xin vào làm tại các quán ăn, nhà hàng, rồi sau một thời gian làm việc, khi đã nắm bắt được bí quyết nghề nghiệp, họ lại quay sang mở quán cạnh tranh ngay với chủ cũ. Điều này khiến nhiều chủ lao động cảm thấy tổn thương, mất mát khi mất đi khách hàng vào tay chính những người mình từng giúp đỡ và tạo điều kiện.

Một điểm đáng chú ý là người Việt thường có xu hướng thua kém người Trung Quốc trong cách hành xử cạnh tranh lành mạnh. Người Trung Quốc hiếm khi có hành vi tiểu nhân như vậy; trên cùng một tuyến phố, bạn ít khi thấy có hai quán ăn của người Trung Quốc cùng hoạt động.

Thái độ ứng xử và vấn đề an ninh

Nhìn chung, người Việt tại Đức thường có xu hướng né tránh, ngại va chạm với các cơ quan chức năng và người bản xứ.

Cộng đồng người Việt thường sống khá yên ổn, và có thể nói là họ ít khi gây ra các vấn đề liên quan đến an ninh trật tự mà phía Đức phải lo ngại. Các vấn đề nổi cộm chủ yếu xoay quanh mâu thuẫn nội bộ cộng đồng người Việt với nhau.

Trong quá khứ, sau khi đất nước thống nhất, các vụ việc bạo lực chủ yếu xảy ra giữa người Việt với nhau do tranh giành địa bàn buôn bán hàng lậu, chứ không hề liên lụy đến người Đức.

Một vài vụ việc sau này có liên quan đến buôn người, săn bắt động vật trái phép, hoặc thậm chí là trộm cắp vật nuôi của hàng xóm như chó, dê để làm thịt. Tuy nhiên, gần đây, có vẻ như các hành vi này đã giảm bớt do người vi phạm lo sợ sự can thiệp của lực lượng công an.

Trong thời kỳ còn là một phần của Đông Đức, khi tôi còn làm công tác quản lý công nhân hợp tác lao động, tôi nhận thấy họ có xu hướng ăn cắp công đoạn sản xuất để gia tăng thu nhập, thậm chí còn trộm cắp nguyên vật liệu của nhà máy để mang về sử dụng cá nhân.

Ký ức về sự đón tiếp nồng hậu và những thay đổi đáng buồn

Thực tế, ở bất kỳ quốc gia hay dân tộc nào cũng đều có người tốt và người xấu.

Ngày xưa, khi tôi sang Đông Đức học tập, số lượng người nước ngoài còn rất hạn chế. Hơn nữa, phần lớn chúng tôi đều là những người ngoan ngoãn, có thành tích học tập tốt, nên đã nhận được sự quý mến từ người Đức.

Chúng tôi hoàn toàn xứng đáng với sự ưu ái đó. Khi lên xe buýt hay tàu hỏa, người Đức thường đứng dậy nhường chỗ cho chúng tôi ngồi. Vào những dịp cuối tuần, chúng tôi ra quán uống bia, người Đức chủ động chiêu đãi và không cho chúng tôi phải trả tiền. Trong các dịp mít tinh hay lễ hội, họ mang bánh kẹo, hoa quả đến tìm đoàn chúng tôi để tặng. Các cô gái Đức thời đó rất yêu mến chúng tôi và thường lẻn vào ký túc xá để thăm hỏi, trò chuyện.

Tuy nhiên, nếu có bất kỳ mối quan hệ thân mật nào bị Sứ quán phát hiện, chúng tôi có nguy cơ bị trục xuất về nước ngay lập tức.

Nhiều cặp vợ chồng người Đức sẵn sàng nhận chúng tôi làm con nuôi. Bản thân tôi cũng đã có bố mẹ nuôi người Đức. Sau khi ông bà qua đời, tôi được thừa kế một căn biệt thự, dù họ vẫn còn người thân ruột thịt.

Tuy nhiên, do không phải là con ruột, tôi vẫn phải đóng một khoản thuế thừa kế khá cao, lên tới 30%.

Còn rất nhiều câu chuyện thú vị khác để kể, nhưng qua những điều sơ lược này, có thể thấy rằng bản chất của người Đức là rất tốt bụng và giàu lòng nhân ái. Mặc dù đất nước họ không có nhiều chùa chiền hay các vị sư tăng, nhưng tâm hồn họ lại mang đậm tinh thần Phật giáo. Điều này khiến tôi có phần buồn khi so sánh với tình hình thực tế tại Việt Nam.

Nguyên nhân của sự thay đổi và bài học cần suy ngẫm

Câu nói xưa có ý nghĩa sâu sắc: “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân” (Trước hết hãy tự trách mình, sau đó hãy trách người khác). Tại sao hiện nay, Đảng AfD, một đảng có xu hướng không thiện cảm với người nước ngoài, lại nhận được sự ủng hộ lớn với số phiếu bầu cao ngất ngưởng?

Có lẽ nào phần lớn người Đức không còn yêu mến chúng ta nữa? Là do họ đã thay đổi theo hướng tiêu cực hơn, hay là do chúng ta, những người nước ngoài, đã cố tình hành xử xấu đi?

Tại sao ngày xưa, người Đức nhìn chúng tôi với ánh mắt đầy thiện cảm, trong khi bây giờ họ lại tỏ ra thờ ơ và lãnh đạm? Tôi không khỏi chạnh lòng khi chứng kiến nhiều bạn trẻ ngày nay sang Đức theo diện tị nạn hoặc vượt biên bất hợp pháp với số lượng ngày càng đông. Các cháu sang đây mà không được ai hướng dẫn về phong tục tập quán, nếp sống, thuần phong mỹ tục và luật pháp của Đức. Do đó, các cháu mang nguyên cả nền giáo dục xã hội chủ nghĩa mà Đảng và Bác Hồ đã “tiêm nhiễm” sang đây để tiếp tục rèn luyện và tu dưỡng. Vì thế, tôi nhận thấy ở Berlin, các cháu lên tàu, lên xe, mua bán trong cửa hàng, hay tại những nơi đông người thường nói năng rất to tiếng và thiếu văn hóa.

Người Việt chúng ta, dù bé nhỏ như chiếc kẹo, nhưng lại có cái miệng to hơn cả người Đức cao lớn. Các cháu nói chuyện, gọi nhau từ đầu toa tàu đến cuối toa đều nghe thấy, khiến người Đức xung quanh cảm thấy khó chịu và phải chuyển chỗ ngồi để tránh sự phiền hà. Thậm chí có cháu đi dép lê lên tàu, hai chiếc tất đi hai màu khác nhau, và lâu ngày không giặt nên bốc mùi rất khó chịu.

Những hành vi như xỉa răng, ngoáy tai, ngoáy mũi, khạc nhổ, ho không che miệng, phun nước bọt vào mặt người khác, vừa đi vừa nhai nhép miệng kêu lách tách, ăn xong vứt rác bừa bãi… là những điều mà các cháu thể hiện một cách vô tư ở Berlin, giống như khi chúng ở thủ đô Hà Nội nghìn năm văn hiến.

Kỳ vọng và sự tự vấn về tương lai

Tại nhà, người Việt chúng ta thường lấy thành tích học tập của con cái làm thước đo để thúc đẩy và tạo sự cạnh tranh. Điều này xuất phát từ tâm lý “con gà tức nhau tiếng gáy”, nhằm có cái để khoe khoang và tự hào với người khác. Chính vì vậy, trẻ em Việt Nam tại Đức thường đạt được kết quả rất cao trong bậc phổ thông. Tuy nhiên, khi bước chân vào môi trường đại học, tôi nhận thấy rằng nhiều bạn vẫn chưa đủ giỏi để theo kịp.

Tôi đã phải cố gắng rất nhiều, thậm chí “há mồm ra” để học hỏi mới có thể theo kịp được người Đức và người nước ngoài khác.

Để người Đức không còn ác cảm với chúng ta và coi thường chúng ta, tôi tin rằng chắc chắn phải có nguyên nhân sâu xa. Như cụ Nguyễn Du đã từng viết: “Không dưng đâu dễ chuyện này trò kia”. Trong sách Luận ngữ, Khổng tử đã dạy chúng ta rằng mỗi ngày cần phải tự tu dưỡng, tự rèn luyện và tự vấn lòng mình về ba điều:

“Ngô nhật tam tỉnh ngô thân” (Ta mỗi ngày tự xét mình ba lần). Chúng ta cần tự hỏi liệu trong xã hội này, mình đã sống và hành xử chỉn chu hay chưa.

Tôi đã xác định rõ ràng: đi đến bất kỳ quốc gia nào, hãy cố gắng hòa nhập và thích ứng với phong tục, tập quán của nơi đó. Đừng giữ mãi tư tưởng đội mũ cối, phất cờ, ôm ảnh Bác Hồ và hô vang trước năm châu bốn biển: “Mày có biết bố mày là ai không?”.

Nếu vô tình để một nhân vật như Trump ở bên kia đại dương nghe thấy điều đó, có thể họ sẽ lập tức nâng thuế đối với chúng ta, và khi đó, không ai có thể gánh vác nổi.

Tình yêu quê hương đất nước có lẽ nào lại không bao hàm cả tình yêu với những người đồng bào của mình?